Bên cạnh cánh đồng ngập nước, nơi mưa rơi không ngừng, cảnh sát và người dân trong làng đang lộn xộn. Bộ phim 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' của đạo diễn Bong Joon-ho bắt đầu từ chính bùn lầy đó. Nếu như những bộ phim kinh dị giết người như 'Zodiac' hay 'Seven' bắt đầu trong bóng tối của thành phố, thì 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' bắt đầu dưới ánh nắng ban ngày của làng quê Hàn Quốc, nhưng lại bị bao phủ bởi bùn không thể rửa sạch.
Thám tử nông thôn Park Du-man (Song Kang-ho) đối mặt với thi thể đầu tiên trong bầu không khí giống như một chợ nơi trẻ em chơi đùa và người xem ra vào, mặc dù đây là hiện trường vụ án. Nếu là một đội điều tra khoa học như 'CSI' hay 'Criminal Minds', họ sẽ bị sốc trước cảnh tượng này. Thi thể của một người phụ nữ bị tàn phá thảm hại bị vứt bỏ bên cánh đồng, và các thám tử thì đi lại trên mặt đất cánh đồng mà không hề để ý đến dấu chân. Họ chỉ đầy tự tin rằng sẽ bắt được kẻ phạm tội bằng 'cảm giác', 'ánh mắt' và 'tin đồn trong làng' mà không có bất kỳ điều tra khoa học nào. Nhân vật đứng ở trung tâm của thế giới quê mùa này chính là Park Du-man.
Park Du-man la hét với nhân chứng rằng thay vì thôi miên của một 'profiler', hãy 'mở mắt ra mà nhìn', và với người mà anh ta cho là kẻ phạm tội, anh ta không đưa ra bằng chứng mà chỉ dùng đá và bạo lực. Đối với anh, điều tra không phải là việc 'phân tích logic' như trong 'Mindhunter', mà gần giống như 'tài năng chọn người không có phép tắc'. Giống như thanh tra Clouseau trong 'Pink Panther' đang xử lý một vụ án giết người thực sự, đó là sự pha trộn kỳ lạ giữa hài kịch và bi kịch.
Bên cạnh anh là đồng nghiệp thám tử Jo Yong-goo (Kim Roi-ha), người thực hiện bạo lực nguyên thủy hơn. Hành hạ gần như tra tấn và ép buộc lời khai sai là những phương tiện mà họ sử dụng hàng ngày. Nếu như cảnh tra tấn của CIA trong 'Bourne Series' là sự phóng đại điện ảnh, thì bạo lực cảnh sát trong 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' lại quá thực tế đến mức gây khó chịu hơn. Tuy nhiên, họ vẫn tin rằng mình là 'phía của công lý'. Trước khi xảy ra các vụ giết người hàng loạt trong một ngôi làng nhỏ, niềm tin đó chưa bao giờ bị lung lay.
Nhưng vào một ngày mưa, khi các vụ giết người tàn bạo chỉ nhắm vào phụ nữ xảy ra liên tiếp, bầu không khí bắt đầu thay đổi. Vào một đêm khi một bài hát cụ thể phát trên radio, một người phụ nữ mặc áo đỏ biến mất, và ngày hôm sau, thi thể lại được phát hiện. Giống như bức thư mã hóa trong 'Zodiac', mẫu hình này là chữ ký của kẻ phạm tội. Vụ án dần dần lộ ra cấu trúc, và ngôi làng chìm trong nỗi sợ hãi như 'Cuộc xử án phù thủy Salem'.
Áp lực từ cấp trên đổ xuống, và truyền thông chế giễu cảnh sát bất tài như thể tạp chí 'Empire' đang đánh giá một bộ phim, đưa tin lớn về vụ án. Trong bối cảnh này, Seo Tae-yoon (Kim Sang-kyung) được cử từ Seoul xuất hiện. Phương pháp điều tra của anh hoàn toàn trái ngược với Park Du-man, giống như Sherlock Holmes và Watson. Anh ta phong tỏa hiện trường bằng băng dính, nhấn mạnh vào giả thuyết, logic và phân tích dữ liệu. Sự 'hợp lý' kiểu Seoul và 'điều tra cảm giác' của địa phương cùng sống dưới một mái nhà, khiến căng thẳng trong đội điều tra dần dần gia tăng.
Du-man và Tae-yoon ban đầu hoàn toàn không tin tưởng nhau. Đối với Du-man, Tae-yoon là một thám tử thành phố giống như Sheldon trong 'Big Bang Theory', chỉ biết giả vờ thông minh, còn đối với Tae-yoon, Du-man chỉ là một thám tử nông thôn giống như một thành viên đội tiêu diệt zombie trong 'The Walking Dead', chỉ biết đánh người mà không có bằng chứng. Nhưng các vụ giết người hàng loạt không cho phép hai người có thời gian để bảo vệ lòng tự trọng của mình.
Thi thể tiếp tục được phát hiện, và những nghi phạm có vẻ khả nghi lại liên tục có alibi, hoặc chỉ còn lại những người khuyết tật trí tuệ như Raymond trong 'Rain Man' đã bị suy sụp tinh thần, khiến vụ án trượt khỏi tay. Trong quá trình đó, bạo lực và sự bất tài của cảnh sát, cùng với bầu không khí của thời đại, được phơi bày một cách trần trụi. Những con đường tối tăm không đủ ánh sáng, những đường ray xe lửa cắt ngang giữa các nhà máy, và văn hóa đưa phụ nữ về nhà trở thành chiến lược sinh tồn, tất cả đều lấp đầy màn hình. Nếu như New York trong 'Taxi Driver' là thành phố tội phạm, thì Hwasung trong 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' là một vùng quê không còn an toàn.
Khi các vụ giết người hàng loạt tiếp tục xảy ra, sự lo lắng trong nội bộ cảnh sát cũng dần dần lên đến đỉnh điểm. Du-man ngày càng cố gắng tin tưởng vào vũ khí duy nhất mà mình có, 'cảm giác chỉ cần nhìn thấy mặt là biết', và Tae-yoon cố gắng giữ bình tĩnh nhưng dần dần lộ ra những vết nứt trước những mâu thuẫn trong điều tra và bằng chứng trái ngược. Giống như tất cả các nhân vật trong phim đang vật lộn trong một đám sương mù khổng lồ như hố đen trong 'Interstellar'.
Khán giả cảm thấy ai đó có thể là kẻ phạm tội, nhưng lại rơi vào sự hoang mang khi thấy alibi bị sụp đổ trong cảnh tiếp theo. Không có sự đảo ngược rõ ràng như Kaiser Soze trong 'The Usual Suspects', cũng không có sự đẩy mạnh của những tình huống đạo đức như trong 'Prisoners'. Điều tra dường như cứ quay vòng, nhưng trong vòng tròn đó luôn có thi thể của những nạn nhân bị bỏ rơi một cách thảm hại.
Bộ phim càng về sau càng tập trung vào sự thay đổi nội tâm của hai thám tử Park Du-man và Seo Tae-yoon. Những người ban đầu cười nhạo nhau, dần dần chạy theo một hướng dưới sự ám ảnh rằng “có thể kẻ này là đúng”. Giống như Batman trong 'The Dark Knight' đang truy đuổi Joker, họ cũng đang truy đuổi kẻ phạm tội vô hình. Bằng chứng thì thiếu thốn, điều tra khoa học bị cản trở bởi giới hạn của thời đại, và khoảng trống đó được lấp đầy bởi cảm xúc và bạo lực của hai người.
Khi họ cuối cùng đối mặt với 'một kẻ', bộ phim nâng cao tất cả sự căng thẳng đã tích lũy. Tuy nhiên, 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' không hứa hẹn một giải pháp thỏa mãn như 'Dirty Harry' hay sự thực thi công lý hoàn hảo như 'The Silence of the Lambs'. Kết thúc và ánh nhìn cuối cùng có ý nghĩa gì, cuối cùng vẫn là vấn đề mà khán giả phải suy ngẫm khi rời khỏi rạp. Ánh nhìn cuối cùng đó sẽ in sâu trong tâm trí như ánh nhìn của Roy Batty trong 'Blade Runner' trước khi chết.
Hoàn thiện món ăn bằng cách thêm ‘Bongtail’ vào câu chuyện có thật
Giá trị nghệ thuật của 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' nằm ở việc nó dựa trên câu chuyện có thật nhưng vẫn đẩy mạnh những câu hỏi vượt ra ngoài. Vào cuối những năm 1980, với một chủ đề nặng nề là vụ án giết người hàng loạt ở Hwasung có thật, đạo diễn Bong Joon-ho đã chuyển thể nó không phải thành một sự tái hiện đơn giản hay một bộ phim kinh dị kích thích như David Fincher trong 'Zodiac', mà thành một 'vở kịch lịch sử và con người'.
Không gian nông thôn Hwasung trong bộ phim tự nó là hình ảnh của một con hẻm trong lịch sử hiện đại Hàn Quốc. Vào cuối thời kỳ chế độ quân sự, khi làn sóng dân chủ chưa hoàn toàn thấm nhuần vào tổ chức cảnh sát, các phương pháp điều tra thiếu sót về nhân quyền, và bầu không khí xã hội không nhạy cảm với vấn đề bạo lực tình dục và an toàn của phụ nữ tự nhiên thấm vào. Nếu như 'Mad Men' phản ánh sự phân biệt giới tính ở Mỹ trong những năm 1960, thì 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' phản ánh sự vô cảm về an toàn của phụ nữ ở Hàn Quốc trong những năm 1980. Bộ phim không trực tiếp chỉ trích những yếu tố này, mà thay vào đó, nó cho thấy bầu không khí của thời đại đó một cách trực diện, để khán giả tự phán xét.
Sức mạnh của đạo diễn tỏa sáng trong từng chi tiết. Cảnh cánh đồng ngập nước, khói bốc lên từ ống khói nhà máy, cảm giác lo lắng len lỏi giữa những học sinh tiểu học đi dã ngoại, không chỉ là bối cảnh mà còn là công cụ điều chỉnh tông cảm xúc. Việc mưa rơi vào mỗi đêm xảy ra vụ án là biểu tượng cho thể loại như dòng mưa vĩnh cửu trong 'Blade Runner', và thực tế là nó cũng là yếu tố rửa sạch bằng chứng.
Cảnh các thám tử tìm kiếm hiện trường dường như là một cuộc vật lộn vô vọng để theo đuổi 'sự thật đang bị xóa bỏ'. Giống như Sisyphus đẩy đá lên, các thám tử theo đuổi những bằng chứng đang biến mất. Thời gian và không gian này không chỉ còn là 'câu chuyện cũ' đối với khán giả hiện tại. Nó gợi nhớ đến bóng dáng của xã hội Hàn Quốc vẫn còn tiếp diễn. Nếu như 'Parasite' đề cập đến vấn đề giai cấp hiện tại, thì 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' đề cập đến vấn đề hệ thống trong quá khứ. Và quá khứ đó vẫn đang tiếp diễn.
Diễn xuất của các diễn viên không ngoa khi nói rằng nó ở cấp độ của 'Daniel Day-Lewis'. Park Du-man do Song Kang-ho thủ vai ban đầu là một thám tử nông thôn vụng về và kém cỏi giống như thanh tra Clouseau trong 'Pink Panther', gây cười, nhưng theo thời gian, anh gánh chịu trọng lượng bi kịch do sự bất tài đó mang lại. Ánh mắt của anh hoàn toàn khác biệt giữa đầu phim và cuối phim.
Ánh mắt chậm rãi ở đầu phim đã chuyển thành một vực sâu tràn đầy sợ hãi, tự trách, tức giận và sự trống rỗng ở cuối phim. Giống như Travis Bickle trong 'Taxi Driver' dần dần rơi vào điên cuồng, Park Du-man cũng rơi vào vũng lầy của sự ám ảnh. Seo Tae-yoon do Kim Sang-kyung thủ vai xuất hiện như một hình mẫu của 'sự lạnh lùng' kiểu Seoul, nhưng cuối cùng lại trở thành nhân vật bị nuốt chửng bởi vụ án. Nếu như Benedict Cumberbatch trong 'Sherlock' nhìn vào vụ án mà không có cảm xúc, thì Seo Tae-yoon của Kim Sang-kyung lại nén cảm xúc và cuối cùng bùng nổ.
Khi khuôn mặt nén cảm xúc bùng nổ thành cơn giận không thể kiểm soát vào một lúc nào đó, khán giả cảm nhận rằng bộ phim này không chỉ đơn thuần là một bộ phim điều tra. Sự hiện diện của các nhân vật phụ cũng rất mạnh mẽ. Bạo lực và lòng trung thành của thám tử Jo Yong-goo, cùng với những biểu cảm lo lắng của các nghi phạm đáng ngờ, gợi nhớ đến 'gương mặt của thời đại' trong toàn bộ bộ phim.
Một trong những lý do khiến tác phẩm này được yêu thích rộng rãi là vì nó đã xuất sắc cân bằng giữa sự thú vị của thể loại và sự lạnh lẽo của các vụ án chưa được giải quyết. Những cảnh hài hước gây cười, bối cảnh hài hước như 'Brooklyn Nine-Nine' trong đồn cảnh sát nông thôn, và những câu thoại quê mùa được sắp xếp hợp lý, tạo cơ hội cho khán giả thở phào.
Nhưng nụ cười đó không kéo dài lâu. Những thi thể và câu chuyện của các nạn nhân xuất hiện ngay sau đó, cùng với cuộc điều tra liên tục, biến nụ cười của khán giả thành cảm giác tội lỗi. Nhịp điệu này tạo nên sự tinh tế đặc trưng của 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người'. Cảm giác kỳ lạ như thể vừa cười xong đã thấy khô cổ họng. Nếu như 'Jojo Rabbit' pha trộn hài kịch và bi kịch, thì 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' pha trộn hài hước và nỗi sợ hãi.
Một điểm quan trọng khác là bộ phim không đưa ra 'đáp án'. Nó không cung cấp câu trả lời rõ ràng về ai là kẻ phạm tội, liệu lựa chọn của cảnh sát có đúng hay không, và vụ án này để lại điều gì cho chúng ta. Cảnh cuối cùng giống như con quay trong 'Inception', để lại câu hỏi cho khán giả. Thay vào đó, nó đặt ra câu hỏi cho từng khán giả.
“Chúng ta có thực sự khác với thời đại đó không?”, “Chúng ta hiện tại, có phải đang bỏ mặc bi kịch của ai đó theo cách khác không?” Những câu hỏi như vậy khiến bộ phim trở nên không nhàm chán ngay cả khi xem lại như 'Citizen Kane'. Tùy thuộc vào thời gian và độ tuổi của khán giả, những cảnh và cảm xúc mà họ tập trung vào sẽ khác nhau.
Rùng rợn nhưng cũng có chút chua chát
Nếu khán giả đang tìm kiếm một bộ phim điều tra hồi hộp như 'Zodiac', 'Seven', hay 'The Silence of the Lambs', thì 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' gần như là một trong những bộ phim không thể bỏ qua. Không chỉ đơn thuần là sự thú vị trong việc suy đoán ai là kẻ phạm tội, mà còn cho phép khán giả cảm nhận được những nhân vật con người và bầu không khí của thời đại được phơi bày trong quá trình điều tra. Quá trình nhìn vào những khoảng trống giữa các mảnh ghép sẽ thú vị hơn là chỉ đơn thuần ghép hình.
Ngoài ra, bộ phim này cũng rất đáng được khuyến nghị cho những ai muốn nhìn lại quá khứ của xã hội Hàn Quốc từ một góc độ khác. Không phải là những gì được tiếp cận qua sách giáo khoa lịch sử hay tài liệu như 'Tôi muốn biết điều đó' về cuối những năm 1980, mà là những ký ức về 'cuộc sống' được hiện thực hóa qua đồn cảnh sát nông thôn, cánh đồng, nhà máy và con hẻm. Và có thể họ sẽ phát hiện ra những vấn đề cấu trúc vẫn đang lặp lại trong đó. Hệ thống cảnh sát và tư pháp, an toàn của phụ nữ, cách thức báo chí đưa tin, tất cả những vấn đề mà bộ phim đề cập đều rộng và sâu hơn so với những gì người ta nghĩ.
Cuối cùng, nếu khán giả quan tâm đến sự bất lực và sự ám ảnh của con người, cũng như những nỗ lực tìm kiếm ý nghĩa trong đó như trong 'The Wrestler' hay 'Whiplash', thì 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' sẽ để lại ấn tượng lâu dài. Sau khi xem bộ phim này, câu nói và ánh mắt mà Park Du-man nói ở cuối sẽ khó mà rời khỏi tâm trí.
Ánh nhìn đó không chỉ hướng về kẻ phạm tội trong vụ án chưa được giải quyết, mà có thể còn hướng về chúng ta bên ngoài màn hình. Bộ phim này không ngần ngại, nhưng kiên trì đặt ra câu hỏi: “Chúng ta đã làm gì vào thời điểm đó, và bây giờ chúng ta đang làm gì?” Đối với những ai muốn đứng trước những câu hỏi như vậy một lần, 'Ký Ức Của Một Cuộc Giết Người' vẫn là một tác phẩm có giá trị và sẽ tiếp tục được nhắc đến. Mặc dù vào năm 2019, kẻ phạm tội thực sự đã bị bắt, nhưng những câu hỏi mà bộ phim đặt ra vẫn đang chờ đợi câu trả lời.
